DESIGNgast Norbert Mergen : Bulle klok

Het heeft twee jaar zeuren moeten duren, maar dan heb je ook wat. Mijn eega verraste mij op mijn verjaardag. Ze had niet anders dan afwijzend gereageerd als ik “Die klok die wil ik hebben” zei. Duur, onzin, de klok die we hebben is toch ook goed. Of: Jij wilt altijd alles hebben. Van die dingen. Met dergelijke reacties laat ik het wel uit mijn hoofd om er zelf een te kopen. Dus u begrijpt mijn stomme verbazing toen zij mij een Bulle-klok voor mijn verjaardag gaf.

Ooit heb ik elektrotechniek gestudeerd. Dus een bepaalde fascinatie voor elektrische apparaten is onloochenbaar in mijn genen aanwezig. Die wordt echter niet vaak meer wakker geschud, maar toen ik een paar jaar geleden deze klok voor het eerst zag, was ik verloren. Wat een eenvoud en wat een vernuft. De eerste stand alone huiskamerklok op batterijen. Ze zijn helemaal transparant. Het kleine uurwerk, de spoel die over de magneet heen en weer gaat. Het oog mag het zien.

Ze komen uit Frankrijk en dateren van rond de Eerste Wereldoorlog. Marcel Moulin en Maurice Favre-Bulle werkten eerst ieder voor zich aan de ontwikkeling van een elektrische klok, maar ze vonden elkaar in wat de Bulle-klok is gaan heten.

Rond 1912 had Moulin voor klokken een systeem ontwikkeld met een driepolige magneet. Dat klinkt raar, maar de ijzeren staaf waarover de spoel heen en weer beweegt is op de volgende wijze gemagnetiseerd: Een koperdraad is van het ene uiteinde richting midden linksom gewikkeld, in het midden rechtsom en daarna weer linksom. Laat men een stroom erdoor lopen, dan wordt het ijzer gemagnetiseerd. In dit geval dus driepolig, omdat middenin de wikkeling – en dus de stroom – van richting is veranderd.

Maar Moulin mocht het allemaal niet overleven. Want na WO I ging Favre-Bulle samenwerken met Marius Lavet en werd La Société Bulle et Cie opgericht. De bedrijfsactiviteiten bestonden uit het maken van prototypes van elektrische klokken en in 1920 werd patent verleend voor de Bulle-klok. Patenthouders waren Maurice Favre-Bulle en de weduwe van Marcel Moulin. In datzelfde jaar ging de Bulle-klok in commerciële productie en zijn er zo’n 300.000 geproduceerd, in honderd verschillende uitvoeringen.

Ook in Engeland ging men in 1934 deze klokken maken, maar omdat de Britten op de penny waren, van mindere kwaliteit: dunner materiaal, staal in plaats van messing, kleinere magneten. Maurice Favre-Bulle overleed in 1954 op 84-jarige leeftijd. De transistor had zijn intrede gedaan en de technologie van de Bulle-klok was “dus” hopeloos achterhaald.

En nu is het een collectors item geworden onder klokkenliefhebbers. En mijzelf.

© DESIGNkeus-norbert mergen

foto's : jan willem henssen